-------------| ဖြည့်စွက်အားဆေးများကို ဘေးမဖြစ်အောင် သောက်သုံးနိုင်ဖို့ |---------------
"ဆရာမ အားဆေး သောက်ရမလား..."
အဲ့မေးခွန်းက ကျွန်မအတွက် လူနာတွေ အမေးအများဆုံး မေးခွန်းတစ်ခုပါ။ လူအတော်များများက အားဆေးသောက်ရ၊ အားဆေးထိုးရတာကို အတော် နှစ်ခြိုက်ကြပါတယ်။ "အားဆေး" ဆိုတဲ့ စကားလုံးမှာတင် စွမ်းအားတွေရှိနေတယ် ထင်ပါရဲ့။
တကယ်လည်း လက်တွေ့မှာ ကိုယ်ပြောစရာမလိုဘဲ အားဆေးတွေ အမျိုးစုံသောက်နေတဲ့သူတွေ များပါတယ်။ အခုဆို ပြည်သူလူထုကြား ဖြည့်စွက်ဆေး ခေါ် supplement vitamins များဟာ အတော် popular ဖြစ်ပါတယ်။ သောက်သုံးတဲ့ လူဦးရေဟာလည်း များပြားလို့ လာနေပါတယ်။ ရွေးချယ်စရာတွေက ကိုယ့်နိုင်ငံထုတ် ဆေးတွေအပြင် ကုမ္ပဏီမျိုးစုံကနေ USA made, Germany made စသည်ဖြင့် ပုလင်းခန့်ခန့်ကြီးတွေနဲ့ ထည့်ထား၊ ကြော်ငြာအားလည်း ကောင်းတာမို့ သောက်ချင်စရာပါပဲ။
ယခုပို့စ်မှာတော့ ထိုဆေးများကို သောက်ပုံသောက်နည်း မှန်စေဖို့နဲ့ သတိထားသင့်တဲ့ အချက်လေးတွေကို ပြောပြပေးမှာ ဖြစ်ပါတယ်။
ဒီပို့စ်ဟာ အားဆေးတွေကို သောက်ဖို့တိုက်တွန်းတဲ့ ပို့စ်မဟုတ်သလို ဆေးတစ်ခုစီရဲ့ အကျိုးအပြစ်တွေကို ပြောတဲ့ပို့စ်လည်း မဟုတ်ဘဲ ဆေးတွေကို နည်းလမ်းမှန်မှန် သောက်နိုင်ဖို့အကြောင်း အသိပညာပေး သက်သက်သာဖြစ်ပါတယ်။
...
...
(၁) ဗီတာမင်မျိုးစုံပါတဲ့ အားဆေးများ (Multivitamins)
ဈေးကွက်ထဲမှာ တံဆိပ်အမျိုးမျိုးနဲ့ ရနိုင်ပါတယ်။ ဆေးတစ်လုံးထဲမှာ ဗီတာမင်နဲ့ သတ္တုဓာတ်မျိုးစုံ ပေါင်းစပ်ထားတာပါ။ ဘယ်လိုသောက်ရမယ် ဘာတံဆိပ် သောက်ရမယ်ဆိုတာ တစ်ခါတလေလည်း အသက်အရွယ်နဲ့ ကျားမအလိုက် ညွှန်းဆိုထားလေ့ရှိပေမယ့် ယေဘူယျအားဖြင့်တော့ ပါဝင်ပစ္စည်းတွေ သိပ်ကွာလေ့မရှိပါဘူး။
Multivitamin ဆေးတွေကို တစ်နေ့တာ ဘယ်အချိန်ဖြစ်ဖြစ် သောက်နိုင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် ကျွန်မတို့ ခန္ဓာကိုယ်က အချို့ဗီတာမင်တွေကို အစာနဲ့တွဲသောက်ရင် ပိုစုပ်ယူမှုကောင်းတတ်လို့ မနက်စာ၊ နေ့လည်စာ၊ ညစာ ဘယ်အချိန်ဖြစ်ဖြစ် အစာစားပြီးချိန်မှာ သောက်ပေးရင်တော့ ပိုသင့်တော်ပါတယ်။
.
(၂) ရေမှာပျော်ဝင်နိုင်သော ဗီတာမင် အားဆေးများကို ဘယ်လိုသောက်မလဲ
(Water soluble vitamins)
ရေမှာ ပျော်ဝင်တဲ့ ဗီတာမင်ဓာတ်များမှာ ဗီတာမင် C နဲ့ B1 (Thiamine) , B2 (Riboflavin) , B3 (Niacin) , B5 (Pantothenic acid) , B6 (Pyridoxine) , B7 (Biotin) , B9 (Folic acid) နဲ့ B12 ( Cobalamin) စတဲ့ ဗီတာမင်ဘီဓာတ်များ ပါဝင်ပါတယ်။ ရေမှာ ပျော်ဝင်တယ်ဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်က ဆေးသောက်ပြီးရင် ရေထဲမှာပျော်ဝင်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်မှာ သိုလှောင်မထားဘဲ ဆီးနဲ့အတူ စွန့်ထုတ်နိုင်လို့ပါ။
သူတို့ကို အစာစားပြီးရော မစားခင်ပါ သောက်နိုင်ပါတယ်။ ချွင်းချက်အနေနဲ့ ဗီတာမင် B12 ကတော့ အစာနဲ့သောက်ရင် ပိုကောင်းပါတယ်။
ဗီတာမင် C နဲ့ B12 ကို ၂ ခုလုံးသောက်မယ်ဆိုရင် တူတူမသောက်ပါနဲ့။ အနည်းဆုံး ၂ နာရီခြားပါ။ ဗီတာမင် C က B12 ကို အသုံးမပြုနိုင်အောင် ဟန့်တားနိုင်ပါတယ်။
.
(၃) အဆီမှာ ပျော်ဝင်သော ဗီတာမင်များ
(Fat soluble vitamins)
Fat soluble vitamins များမှာ ဗီတာမင် A, D, E, K တို့ ပါဝင်ပါတယ်။ သူတို့ကတော့ ကိုယ်ထဲက အဆီတွေမှာ စုပ်ယူသိုလှောင်ထားနိုင်တဲ့ ဗီတာမင်တွေပါ။ သူတို့ကို အစာစားပြီးသောက်တာက ပိုပြီး စုပ်ယူမှုအားကောင်းစေလိို့ အစာစားပြီးသောက်ပေးပါ။ အသည်းမကောင်းတဲ့သူတွေနဲ့ အူလမ်းကြောင်းပြဿနာကြောင့် အစာစုပ်ယူမှုမကောင်းတဲ့သူတွေမှာ ပိုလိုလေ့ရှိပါတယ်။
.
(၄) သံဓာတ်အားဆေးများ
(Iron tablets)
သံဓာတ်ကတော့ အစာအိမ်ထဲ အစာမရှိတဲ့အချိန် ခန္ဓာကိုယ်က ပိုစုပ်ယူနိုင်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် သူ့ကို အစာနဲ့ဝေးဝေး သောက်ပါ။ ရိုးရိုးရေနဲ့ သောက်လို့တော့ရပေမယ့် သံပရာရည်လေးနဲ့ သောက်တာက သံဓာတ်စုပ်ယူမှုကို ပိုကောင်းစေပါတယ်။
သံဓာတ်အားဆေးတွေက ဗိုက်အောင့်ဗိုက်နာ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ ဒါတွေဖြစ်ရင်တော့ သိပ်မခံစားရအောင် အစာစားပြီး သောက်ကြည့်နိုင်ပါတယ်။ ပုံမှန်ဆိုရင် အမျိုးသားတွေနဲ့ သွေးဆုံးပြီး အမျိုးသမီးတွေဟာ ကျန်းမာရေးပြဿနာ ထွေထွေထူးထူးမရှိရင် သံဓာတ်အားဆေးသောက်ဖို့ မလိုတတ်ပါဘူး။
.
(၅) သတ္တုဓာတ်အားဆေးများ
(Minerals)
ကယ်လစီယမ်၊ မဂ္ဂနီစီယမ်၊ ဇင့် (Calcium, Magnesium, Zinc) စတဲ့ ဆေးတွေကို ဆိုလိုတာပါ။ အဲ့ဆေးတွေက သောက်တဲ့ပမာဏများရင် အချင်းချင်း အူကနေစုပ်ယူမှုကို ဟန့်တားပါတယ်။ ထိုဆေးတွေကို တစ်ချိန် တစ်ခါထဲ တူတူမသောက်သင့်ပါဘူး။ အစာမရှိဘဲ သောက်ရင်လည်း အစာအိမ်နာတာမျိုး ဖြစ်နိုင်တဲ့ အတွက် အစာစားပြီးမှပဲ သောက်ပါ။ အချိန်ခွဲသောက်ပါ။ အဲ့ဆေးတွေကို Multivitamins အားဆေးတွေနဲ့လည်း အတူတူ တစ်ချိန်ထဲ တွဲမသောက်ပါနဲ့။
.
(၆) ဗီတာမင် A
ဗီတာမင် A က လူတိုင်း သောက်စရာ မလိုတတ်ပါဘူး။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်တွေနဲ့ ကလေးငယ်တွေမှာ အများဆုံး လိုတာပါ။ လိုတာထက်ပိုပြီး (more than 10000 IU) သောက်ရင်လည်း ကိုယ်ဝန်ဆောင်သည်တွေမှာဆိုရင် ကလေးအင်္ဂါမစုံတာ (Birth defects) တွေ ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ အဲဒါကြောင့် ကိုယ့်သဘောနဲ့ကိုယ် မသောက်ဘဲ ညွှန်ကြားတဲ့အတိုင်းပဲ သောက်ရပါမယ်။
.
(၇) ကိုယ်ဝန်ဆောင် အားဆေးများ
(Prenatal vitamins)
ကိုယ်ဝန်ဆောင် မိခင်မှာ ကလေးကြီးထွားဖို့အတွက် Folic acid နဲ့ Iron ပိုလိုအပ်ပါတယ်။ ကိုယ်ဝန်ဆောင် အားဆေးတွေမှာ အဲဒါတွေ ပါပြီးသားပါ။ အချို့ ကိုယ်ဝန်အားဆေးများကတော့ သံဓာတ်များများ ပါဝင်ရင် ဆေးသောက်ပြီး အန်ချင်တာမျိုး ဖြစ်တတ်ပါတယ်။ အဲဒီလိုဖြစ်ရင် အစာတစ်ခုခုစားပြီးမှ ဆေးသောက်တာမျိုး လုပ်နိုင်ပါတယ်။ မသက်သာရင်တော့ ဆရာဝန်ကို ပြန်ပြောပါ။
.
(၈) ဖြည့်စွက်အားဆေးများနဲ့ အခြားဆေးများ ဓာတ်ပြုခြင်း
ဖြည့်စွက်အားဆေးများဟာ သင့်ရဲ့ ရောဂါအတွက် သောက်နေရတဲ့ ဆေးတွေနဲ့ ဓာတ်ပြုနိုင်ပါတယ်။ ဓာတ်ပြုတယ်ဆိုတာက အလွယ်ပြောတာပါ။ ဒြပ်ပေါင်းတွေ ဖြစ်သွားတာကို ပြောတာမဟုတ်ပါဘူး။ ရောဂါအတွက်သောက်နေတဲ့ဆေးတွေကို အားဆေးတွေက ဟန့်တားတာတို့ အားပေးတာတို့လုပ်ရင်း သွေးထဲမှာ ဆေးပမာဏ များအောင်လုပ်နိုင်သလို၊ နည်းအောင်လည်း လုပ်နိုင်တာကို ဆိုလိုတာပါ။
ဥပမာ -
Warfarin (ဝါဖရင် သွေးကျဲဆေး) သောက်နေတဲ့သူက ဗီတာမင် K ပါတဲ့ Multivitamin အားဆေးကို သောက်မိခဲ့ရင် Warfarin ဆေးရဲ့အစွမ်းမရတော့ဘဲ ရောဂါအတွက် မထိရောက်တာမျိုး ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ Warfarin ဆေးသောက်သူဟာ ဗီတာမင် K ပါတဲ့ အားဆေးကို မိမိဆရာဝန် မညွှန်ကြားဘဲ လုံးဝ မသောက်သင့်ပါဘူး။
လည်ပင်းဟော်မုန်းဆေး (Thyroxine) သောက်နေတဲ့သူတွေမှာ ကယ်လစီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်၊ သံဓာတ် အားဆေးများကို thyroxine ဆေးနဲ့ ၄ နာရီ ခွာသောက်ရပါမယ်။ တူတူသောက်လိုက်မိရင် လည်ပင်းဟော်မုန်းဖြည့်ဆေးက အလုပ်မလုပ်တော့ပါဘူး။
အဲဒီတော့ ကိုယ်ဟာ အားဆေးတွေရော ရောဂါအတွက် ဆေးတွေရော ပေါင်းသောက်မိနေရင် ကိုယ်သောက်တာ မှန်/မမှန် ဆရာဝန်ကို သေချာပြန်မေးဖို့ လိုပါတယ်။
.
(၉) တစ်နေ့တာ ဗီတာမင် လိုအပ်ချက် (Recommended daily allowance)
ဘယ်ဗီတာမင် သတ္တုဓာတ်ပဲဖြစ်ဖြစ် လူရဲ့အသက် ကျား/မ ပေါ်မူတည်ပြီး တစ်နေ့မှာ ဘယ်လောက် သောက်ရမယ်ဆိုတာ သတ်မှတ်ထားတာ ရှိပြီးသားပါ။ အဲဒါကို Recommended daily allowance လို့ခေါ်ပါတယ်။ အားဆေးပုလင်းပေါ်က ဆေးပမာဏပါဝင်မှုမှတ်တမ်းများကို မသောက်ခင် လေ့လာပါ။ တစ်နေ့တာလိုအပ်ချက်ထက် ပိုနေတဲ့ အားဆေးတွေ သောက်နေမိရင်တော့ ဆေးတွေက ဘေးဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အားဆေးတွေက တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ပါဝင်နှုန်း ချွတ်စွပ်တော့ မတူကြပါဘူး။ အနည်းအများကွာသလို တချို့ဆေးတွေမှာ တချို့ဗီတာမင်တွေ မပါတာမျိုးလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဘူးပေါ်က စာတွေကို ဖတ်ကြည့်ပါ။ နားမလည်ရင် ဆရာဝန်ကို အရင်မေးပြီးမှ သောက်ပါ။
.
(၁၀) သူများသောက်တဲ့ ဆေး လိုက်မသောက်ပါနဲ့။
လူတိုင်းက ကိုယ့်လိုအပ်ချက်နဲ့ကိုယ်ပါ။ သူများက ဗီတာမင် D သောက်တိုင်း ကိုယ်လိုက်သောက်ဖို့ မလိုပါဘူး။ ကိုယ့်မှာ ဗီတာမင် D ပိုသွားနိုင်ပါတယ်။ ကိုယ့်ရဲ့ အသက်၊ ကျား/မ ပေါ် မူတည်ပြီး ကိုယ့်ရဲ့လိုအပ်ချက်အတိုင်း ရွေးချယ်ရတာပါ။
အမျိုးသမီးက သံဓာတ်များများပါတဲ့အားဆေးသောက်လို့ အမျိုးသားကပါ သံဓာတ်အားနည်းရောဂါမရှိဘဲ တူတူသောက်ချင်လို့ လိုက်မသောက်ရပါဘူး။ အသက်ကြီးတဲ့ အဘိုးအဘွားတွေက လူငယ်တွေနဲ့ ယှဉ်ရင် ဗီတာမင်ဆေးတွေ ပိုလိုတတ်ပြီး လူလတ်ပိုင်းအရွယ်နဲ့ လူငယ်တွေက ဆေးသောက်ဖို့ သိပ်မလိုတာ များပါတယ်။ အဲဒီတော့ ကိုယ်က အားဆေးသောက်မယ်ဆိုရင် အားဆေးကို ကိုယ့်ရဲ့အသက်အရွယ်၊ ကျား/မ၊ သွေးဆုံးပြီလား မဆုံးသေးဘူးလားရယ် အခြားကျန်းမာရေးပြဿနာများပေါ် မူတည်ပြီး ရွေးချယ်ရပါတယ်။
.
(၁၁) ဆေးမှတ်တမ်းထားပါ။
အားဆေးကို သက်စောင့်ဆေးသဖွယ် သောက်နေကြတဲ့သူအများစုက လူကြီးပိုင်းများ ဖြစ်ကြပြီး သူတို့မှာ ကျန်းမာရေးပြဿနာ တစ်ခုမဟုတ်တစ်ခု ရှိတတ်ကြပါတယ်။ အဲဒီတော့ အားဆေးတွေနဲ့ မိမိရောဂါအတွက် ဆေးဝါးတွေပါ သောက်နေရသူတွေဆိုရင် ဆေးမှတ်တမ်း သေချာလုပ်ထားပါ။ အားဆေးများ အားလုံးနဲ့ အခြားဆေးဝါးတွေကို စာအုပ်တစ်အုပ်ထဲ ချရေးထားပါ။ ဘယ်ဆေးကို ဘယ်အချိန်သောက်တယ်ဆိုတာပါ တစ်ခါတည်း အစီအစဉ်လုပ်ထားပါ။ ဆေးခန်းသွားရင် အဲဒီစာအုပ်ကို ပြပေးပါ။ အဲဒါမှ ဆေးအချင်းချင်း တည့်/မတည့် သတိထားလို့ရပါမယ်။ တူတူမသောက်သင့်တာကို တွဲသောက်မိရင် ဆေးရဲ့အစွမ်းကို ခံစားရမှာမဟုတ်သလို ဘေးလည်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
.
(၁၂) အာဟာရပြည့်ဝအောင် စားခြင်းက အကောင်းဆုံးအားဆေးပါ။
နောက်ဆုံးပိတ်နဲ့ အရေးအကြီးဆုံးအချက်ကတော့ အားဆေးသောက်တိုင်း ခွန်အားတွေဖြစ်စေတာ မဟုတ်ဘူးဆိုတာပါပဲ။ အားဆေးဆိုတာ သဘာဝအစားအစာတွေမှာရှိပြီးသား ဗီတာမင် သတ္တုဓာတ်တွေကို သန့်စင်ပြီး စုပေါင်းထားတာပါ။ ဓာတ်တစ်ခုခုချို့တဲ့တဲ့ရောဂါ Deficiency syndromes တွေမှာပဲ အားဆေးတွေရဲ့ အစွမ်းက သိသိသာသာ ထိရောက်ပါတယ်။
ဥပမာ - သံဓာတ်အားနည်းလို့ သွေးအားနည်းတာဆိုရင် သံဓာတ်အားပြည့်မှ နေပြန်ကောင်းပါမယ်။ သံဓာတ်အားဆေး မဖြစ်မနေ သောက်ဖို့လိုပါတယ်။ အဲဒီလို ချို့တဲ့တဲ့အခြေအနေ မဟုတ်ရင်တော့ အားဆေးများဟာ လူတိုင်းရဲ့ကျန်းမာရေးအတွက် ထိရောက်စွာ အကျိုးပြုတာဟာ မသိသာပါဘူး။
ဓာတ်တစ်ခုခုချို့တဲ့တဲ့ အခြေအနေမရှိနေဘူးဆိုပါက အားဆေးနဲ့ မိမိရောဂါဆေးဝါးများ ယှဉ်လာရင် ရောဂါဆေးဝါးကိုပဲ အမြဲဦးစားပေးပါ။
ဥပမာ - သွေးတိုးရောဂါအတွက်ဆေးကျ ဝယ်မသောက်ဘဲ နှလုံးအားကောင်းအောင် antioxidant တို့ Zinc တို့ ဝယ်သောက်နေရင် အကျိုးမရှိတဲ့အပြင် ပိုက်ဆံပဲ အပိုကုန်ပါမယ်။
ဆေးဈေးတွေကလည်း တက်လာတော့ ငွေကြေးအခက်အခဲအရ ဆေးကို ချွေတာပြီး ဝယ်ရမယ်ဆိုရင် မိမိရောဂါအတွက် ဆေးဝါးများကိုပဲ ဦးစားပေးဝယ်ရပါမယ်။
အားဆေးသပ်သပ် မသောက်လည်း အာဟာရပြည့်ပြည့်ဝဝ စုံစုံလင်လင်စားရင် လိုအပ်တဲ့အာဟာရနဲ့ စွမ်းအင်တွေ ရမှာပါပဲ။
အဲဒီတော့ အားဆေးသောက်ရမလား ဆိုတဲ့မေးခွန်းကို ဖြေပေးရရင်တော့ ဗီတာမင်ဓာတ်ချို့တဲ့ပြီး မဖြစ်မနေသောက်ရမယ့် အခြေအနေမျိုးမရှိရင် ဈေးကြီးတဲ့ အားဆေး ဝယ်သောက်တာထက် အာဟာရပြည့်ဝတဲ့ အစားအသောက်နဲ့ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှား အားကစားလုပ်ခြင်းမှာ ရင်းနှီးမြှုပ်နှံဖို့ကိုပဲ ပိုအကြံပေးချင်ပါတယ်။
..
..
ပြည်သူအားလုံး ကိုယ်၊ စိတ်၊ နှလုံး သုံးပါးလုံး...
ညီညွတ်မျှတပြီး ကျန်းမာပျော်ရွှင်ကြပါစေလို့ ဆုတောင်းလျက် ။ ။
အထူးကုသမားတော်တစ်ဦး
