ေရွးေရွးတုန္းက ရန္ကုန္

(၁) ရန္ကုန္ျမိဳ႕ကိုစတင္ထူေထာင္ခဲ့သည္မွာ ယခုဆိုလွ်င္ ႏွစ္ေပါင္း (၂၅၀)ေက်ာ္ခဲ့ျပီျဖစ္၏။

(၁၇၅၂-၆၀)ႏွစ္၌ အေလာင္းမင္းတရားၾကီး စတင္ထူေထာင္ခဲ့ေၾကာင္း မွတ္တမ္းမ်ားက ေဖာ္ျပထားသည္။ (၁၈) ရာစုအစပိုင္းအခ်ိန္တြင္က ရန္ကုန္ျမိဳ႕သည္ ဒဂုန္အမည္ရွိ ျမိဳ႕ကေလးမွ်သာျဖစ္သည္။

ထိုျမိဳ႕ကေလးမွာ ေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ ရွိေသာေၾကာင့္ ဒဂုန္ဟုေခၚတြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။

အေလာင္းမင္းတရားၾကီးသည္ အင္း၀ျမိဳ႕၊ျပည္ျမိဳ႕တို႕ကို သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ရာမညတိုင္းကို သိမ္းယူရန္ ဧရာ၀တီျမစ္ေၾကာင္းမွ စုန္ဆင္းလာရာ ဒဂုန္သို႕ (၁၇၅၅)ခု၊ ဧျပီလ(၁၇)ရက္၊ ၾကာသပေတးေန႕တြင္ ဆိုက္ေရာက္ေလသည္။

ဒဂုန္ျမိဳ႕သို႕ ေရာက္လွ်င္ ဒဂုန္ျမိဳ႕ေဟာင္း၏အေနာက္ဖက္တာ(၂၀၀)ေက်ာ္အကြာတြင္ မဂၤလာတပ္တာ၀န္း(၆၂၀)တည္၍ စံေနေတာ္မူသည္။

ထိုအခ်ိန္က ဒဂုန္ျမိဳ႕ တည္ရွိရာေနရာ၌ ေတာ၊ခ်ံဳ၊အင္တိုင္း၊ ကုန္းက်င္းႏွင့္ အင္းအိုင္မ်ားသာရွိေပသည္။ အေလာင္းမင္းတရားၾကီးသည္ ထိုေတာခ်ံဳအင္တိုင္း၊ ကုန္းက်င္း အင္းအိုင္ရွိသည့္ေနရာမ်ားကို ခုတ္ထြင္ရွင္းလင္းတူးဖို႕ေစျပီးေနာက္ (၁၇၅၅)ခု၊ ေမလ(၂)ရက္၊ေသာၾကာေန႕တြင္ တာ၀န္း(၁၁၉)သာ ရွိေသာ ျမိဳ႕သစ္ကို က်ံဳးေျမာင္း၊ တံခါး၊ျပအိုး စေသာ ျမိဳ႕အဂၤါမ်ားႏွင့္ ခုႏွစ္ရက္အတြင္းျပီးေအာင္ တည္ေဆာက္ေစ၍ ရန္သူမ်ားကို ထိုျမိဳ႕မွေန၍ ကုန္စင္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ေတာ္မူမည္ဟု အမိန္႕ေတာ္ရွိကာ ျမိဳ႕ေဟာင္းအမည္ ဒဂုန္အစား ျမိဳ႕သစ္အမည္ ရန္ကုန္ဟု ေခၚတြင္ေစခဲ့ရာ ထိုအခ်ိန္မွ စတင္ျပီး ရန္ကုန္ျမိဳ႕ စတင္ေပၚေပါက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ေရွးအခါ ဒဂုန္ျမိဳ႕ေဟာင္း၏ အက်ယ္အ၀န္းမွာ အေရွ႕ဖက္တြင္ ငမိုးရိပ္ေခ်ာင္း၊ ေဘာင္းလင္းအေရွ႕လယ္၀န္းေျမနီအထိ၊ ေတာင္ဘက္တြင္ ေထာပံု(ယခု ေဒါပံု)၊ အေနာက္ဘက္တြင္ တလျမိဳ႕ေျမႏွင့္ ေက်ာခိုင္း(ယခု ဒလ)၊ ေျမာက္ဘက္တြင္ ေမွာ္ဘီေတာင္ေခ်ာင္းအထိရွိသည္။

(၁၇၅၅)ခုႏွစ္တြင္ အေလာင္းမင္းတရားၾကီး ျမိဳ႕စတင္တည္ေထာင္စဥ္ကလည္း က်ယ္၀န္းလွသည္ေတာ့ မဟုတ္ေပ။ ရန္ကုန္ျမိဳ႕အက်ယ္အ၀န္းကို ယခုအေခၚအေ၀ၚ အမွတ္အသားမ်ားျဖင့္ ျပရပါမူ ေျမာက္ဘက္၌ ဆူးေလဘုရား၊ ေတာင္ဘက္၌ ရန္ကုန္ျမစ္၊ အေရွ႕ဘက္တြင္ ကုန္သည္လမ္းႏွင့္ သိမ္ျဖဴလမ္းဆံု ပတ္၀န္းက်င္၊ အေနာက္ဘက္၌ လမ္း(၃၀) ပတ္၀န္းက်င္တ၀ိုက္ေလာက္သာ နယ္နိမိတ္ အက်ယ္အ၀န္းရွိေပသည္။

ထိုအခ်ိန္က အေလာင္းမင္းတရားၾကီး တည္ေထာင္ခဲ့သည့္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕သည္ ေရပတ္လည္ ၀ိုင္းရံေနေသာ ကြၽန္းကေလးတစ္ကြၽန္းမွ်သာ ျဖစ္ေပသည္။

ရန္ကုန္ျမိဳ႕၏ အေနာက္ဘက္ ယခု လသာလမ္းအနီး၌ ဒီေရအတက္အက်ရွိေသာ ေခ်ာင္းတစ္ေခ်ာင္းရွိခဲ့ေပသည္။
အေရွ႕ဘက္က ရိလမ္း(ယခု ဗိုလ္ျမတ္ထြန္းလမ္း)အနီး၌ ဗိုလ္တေထာင္ေခ်ာင္းရွိသည္။
ထိုေခ်ာင္းသည္ ပုစြန္ေတာင္ေခ်ာင္းႏွင့္ ဆက္ေနရာ ထိုအခ်ိန္က ပုစြန္ေတာင္ႏွင့္ သန္လ်က္စြန္း ဧရိယာကို ဘုရင္မကြၽန္းဟုေခၚၾကေလသည္။

ပုစြန္ေတာင္သည္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ စတင္တည္ေထာင္ကာစကပင္ အသိအမွတ္ျပဳခံရသည့္ ေရွးေဟာင္းေနရာတစ္ခုျဖစ္သည္။
ေရွးက ထိုေခ်ာင္းအတြင္း၌ ပုစြန္ေထာင္သူမ်ား အေျခခ်ေနထိုင္ခဲ့ရာမွ ပုစြန္ေထာင္ဟု အမည္တြင္ခဲ့ျပီး ကာလၾကာေသာအခါ ပုစြန္ေတာင္ဟူေသာအမည္ ျဖစ္ေပၚလာခဲ့ျခင္းျဖစ္၏။
ပုစြန္ေတာင္သည္ မြန္ဘာသာအမည္ (ပသုန္ဒံုန္)အသံထြက္ ပဆြန္ေဒမွ ဆင္းသက္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး ပသုန္(ပဆြန္)မွာ ငါးခု၊ ဒုံ(ေဒ)မွာ ေတာင္ကုန္းျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ေတာင္ငါးလံုးဟု အဓိပၸာယ္ရပါသည္။

ေတာင္ကုန္းငါးကုန္းျဖစ္ေသာ မလႊကုန္း၊မအူကုန္း၊သစ္ဆိမ့္ကုန္း၊ပိႏၷဲကုန္းႏွင့္ ေညာင္ကုန္းတို႕အား အစြဲျပဳလ်က္ ယင္းသို႕ေခၚေ၀ၚခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
(ယင္းကုန္းမ်ားမွာ ရန္ကုန္ျမဳိ႕နယ္နိမိတ္အတြင္း၌ ရွိၾကေသာ ကုန္း(၉၉)ကုန္း၌ အပါအ၀င္ျဖစ္ၾကေလသည္။)

ယခုအခါ မလႊကုန္းႏွင့္ မအူကုန္းတို႕မွာ တာေမြျမိဳ႕နယ္အတြင္းပါ၀င္လ်က္ရွိၾကျပီး၊ သစ္ဆိမ့္ကုန္း၊
ပိႏၷဲကုန္း၊ေညာင္ကုန္းတို႕မွာ ေနာင္အခါ၌ ေပေတာကုန္း၊ခ်စ္တီးကုန္းႏွင့္ ပုရြက္ဆိတ္ကုန္းဟု ေခၚေ၀ၚလာၾကေၾကာင္း ေရးသားေဖာ္ျပၾကသည္။

ပုစြန္ေတာင္သည္ ေညာင္ရမ္းေခတ္ အေနာက္ဘက္လြန္မင္းလက္ထက္ကပင္ ဒဂံုနယ္နိမိတ္အတြင္း၌ ပါ၀င္ခဲ့ေလသည္။

(၂) ကုိလိုနီေခတ္ကာလက ယခုေရႊဘံုသာလမ္းေနရာတစ္၀ိုက္တြင္ ကုန္းေဘာင္ေခတ္မွ ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ား ရွိခဲ့ေလသည္။
၄င္းတို႕မွာ ခင္ၾကီးျဖဴေက်ာင္းတိုက္၊ ယင္း၏ေတာင္ဘက္၌ မဟာပိႏၷဲတိုက္ ေခၚ ပုဏၰားတိုက္...
အေနာက္ေျမာက္တြင္ ဒူးရင္းဆရာေတာ္တိုက္ႏွင့္ အေရွ႕ဘက္၌ရွိေသာ ေတာင္ဘီလူးေက်ာင္းတို႕မွာ လူသိမ်ား ထင္ရွားခဲ့ေလသည္။

ေတာင္ဘီလူးေက်ာင္းဆရာေတာ္မွာ စစ္သူၾကီး မဟာဗႏၶဳလ၏ ေျမးေတာ္စပ္သူျဖစ္သည္။

ဘုန္းၾကီးေက်ာင္းမ်ားအတြင္း၌ သစ္ပင္၀ါးပင္မ်ားေပါက္ေရာက္ေနျပီး ေတာင္ဘီလူးေက်ာင္း၀င္းအတြင္းမွ ခေရပင္ၾကီးႏွစ္ပင္မွာ (၁၉၁၅)ခုႏွစ္အထိ အထင္အရွားရွိေနခဲ့ေပသည္။

ရန္ကုန္ျမိဳ႕ကို ျဗိတိသွ်တို႕ သိမ္းပိုက္ျပီးစကာလက ျမိဳ႕ကြက္သစ္တည္ေဆာက္ရာတြင္ မဂိုလူမ်ိဳးမ်ား အေျခခ်ေနထိုင္လာၾကသျဖင့္ မဂိုလမ္းဟု ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကသည္။ ထိုမတိုင္ခင္က ခ်စ္တီးကုလားမ်ား၏ ခ်စ္တီးတိုက္ၾကီးရွိေသာေၾကာင့္ ခ်စ္တီးလမ္းဟုလည္း ေခၚေ၀ၚခဲ့ၾကေသးသည္။

ျဗိတိသွ်လက္ေအာက္ ေရာက္ေသာအခါမွ မဂိုလမ္းဟု ေျပာင္းလဲေခၚေ၀ၚၾကျခင္းျဖစ္၏။
ေနာင္အခါတြင္ ေရႊအေရာင္းအ၀ယ္အလုပ္ကို ထိုလမ္းမွာပင္ လုပ္ကိုင္မႈ မ်ားလာေသာေၾကာင့္ (၁၉၅၆)ခု၊ ဧျပီလ(၃)ရက္ေန႕တြင္ ေရႊဘံုသာလမ္းဟု အမည္ေျပာင္းလဲေခၚဆိုခဲ့သည္။ေရႊအေရာင္းအ၀ယ္ျပဳလုပ္ေသာေနရာကို အေရွ႕ဘက္ရွိ ခ်စ္တီးတိုက္ၾကီးရွိေသာေနရာမွ စတင္ခဲ့ဲျခင္းျဖစ္သည္။
တိုက္၏ အထက္ဘက္တြင္ ဘုရားေက်ာင္း၊ ေအာက္ဘက္တြင္ အခန္းေျခာက္ခန္းပါသည့္ ေရႊဆိုင္မ်ား ရွိေလသည္။
ထိုေခတ္အခါက ေရႊထည့္ေသာပံုးမ်ား ယခုေခတ္ကာလအသံုးျပဳေနေသာမွန္ပံုးမ်ား မဟုတ္ဘဲ သစ္သားျဖင့္ ျပဳလုပ္ထားေသာ ေသတၲာမ်ားသာျဖစ္သည္။
လက္၀တ္ရတနာ ၀ယ္ယူသူမ်ားအေနျဖင့္ ေရႊအေခါက္ငါးက်ပ္သား၊ (၁၀)က်ပ္သားတို႕ကို ပန္းထိမ္တြင္ အလိုရွိရာပံုစံအတိုင္း အပ္ႏွံၾကရာ ယခုေခတ္ကဲ့သို႕ အေလ်ာ့တြက္ ေပးရန္မလိုဘဲ လက္ခသာေပးၾကရသည္။

လမ္းမ်က္ႏွာစာေဘး ေလွကားတစ္ဖက္တစ္ခ်က္ရွိ နတ္ကြန္းကဲ့သို႕ေသာ ရုံကေလးအတြင္း၌ ပန္းထိမ္ဆရာသည္ လက္သံုးကိရိယာအစံုအလင္၊မီးဖိုကေလးႏွင့္တကြ အရံသင့္ေစာင့္ဆိုင္းေနေလ့ရွိသည္။
လက္၀တ္ရတနာမ်ား လာေရာက္အပ္ႏွံလွ်င္ ခ်က္ခ်င္းျပဳလုပ္ေပးေလ့ရွိသည္။
ေရွ႕ပိုင္းတြင္ ေရႊလုပ္ကိုင္ေသာအလုပ္ကို အိႏၵိယတိုင္းသားမ်ားသာ လုပ္ကိုင္ခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားပါ ၀င္ေရာက္လုပ္ကုိင္ကာ ဆိုင္ပိုင္ရွင္မ်ား ျဖစ္လာၾကေလသည္။

ေရွ႕က ေရးသားေဖာ္ျပခဲ့သည့္ ကိုလိုနီေခတ္က ေရႊဘံုသာလမ္းမွာ ေရႊအေရာင္းအ၀ယ္လုပ္ေသာ ကုလားမ်ားသာ အေနမ်ားေသာ္လည္း ဘုန္းၾကီးေက်ာင္း၀င္းမ်ားအတြင္းမွာေတာ့ ေဗဒင္ေဟာေျပာသည့္ ပုဏၰားမ်ား၊ ကုလားလူမ်ိဳးမ်ား ရွိၾကေလသည္။

၄င္းတို႕သည္ ဆိုင္ဖြင့္ျပီး အတည္တက်ေဟာသည္ မဟုတ္ဘဲ အရပ္တကာ လွည့္လည္ကာ ေဗဒင္ေဟာျပီး ညအခ်ိန္ေရာက္မွ စတည္းခ်ရာေနရာ ျပန္လာေလ့ရွိသည္။

ေဗဒင္ေဟာသူမ်ားမွာ အျဖဴေရာင္ပိတ္ပါးမ်ားကို ပုဏၰားကဲ့သို႕၀တ္ဆင္ျပီး နဖူး၌ ျပာတို႕ထားကာ လြယ္အိတ္လြယ္ ေက်ာက္သင္ပုန္းကို ခ်ိဳင္းၾကားညႇပ္ကာ အရပ္တကာ လွည့္ေလ့ရွိၾကသည္။

အိမ္တစ္အိမ္မွ ေခၚ၍ ေဗဒင္ေမးသည့္အခါ ေဗဒင္ေဟာေျပာခက ေငြတစ္မတ္သာျဖစ္ေသာ္လည္း နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ေျခာက္လွန္႕ေျပာဆိုကာ ယၾတာေခ်ရန္ တိုက္တြန္းျပီး ယၾတာေၾကးကို ရေအာင္ယူၾကေလသည္။

(၃) ကိုလိုနီေခတ္ ရန္ကုန္ျမိဳ႕မွာ ရွိတဲ့အစိုးရဘဏ္၊ပုဂၢလိကဘဏ္ေပါင္း (၂၂)ခုရွိတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ကုန္သည္လမ္းနဲ႕ ပန္းဆိုးတန္းမွာပဲ မ်ားတယ္၊ တျခားေနရာေတြမွာ ရွိေပမယ့္ တစ္ခုႏွစ္ခုထက္ မပိုဘူး

အမ်ားအားျဖင့္ေတာ့ အဂၤလိပ္ဘာသာအမည္ႏွင့္ မွည့္ေခၚထားသည့္ ဘဏ္တိုက္မ်ားျဖစ္သည္။
ထိုဘဏ္တိုက္မ်ားမွာ ပုဂၢလိကဘဏ္တိုက္မ်ား ျဖစ္ေသာေၾကာင့္ ယခုအခါမွာကဲ့သို႕ အေစာင့္အၾကပ္မ်ား တင္းၾကပ္မႈ မရွိလွေပ။

အခ်ိဳ႕ဘဏ္မ်ားမွာေတာ့ ေသနတ္ကိုင္ေဆာင္သည့္ အေစာင့္မ်ားရွိေသာ္လည္း ပုလိပ္မ်ားေတာ့မဟုတ္ေပ၊

ထိုေခတ္ကာလက လိုင္စင္ရွိပါက ေသနတ္ႏွင့္ ခဲယမ္းမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ ၀ယ္ယူႏိုင္ေသာအခ်ိန္ျဖစ္သည္။ ထိုအခ်ိန္က ေသနတ္ႏွင့္ ယမ္းေတာင့္ေရာင္းေသာ ကုမၸဏီႏွစ္ခုလည္း ရွိေပသည္။

ျမန္မာေသနတ္ႏွင့္ ယမ္းေတာင့္တိုက္ၾကီး ႏွင့္ ၀ိုင္အီးမိုဒန္ဘရားသားလီမိတက္တို႕ျဖစ္သည္။

- ဧစေကာ့ ကုမၸဏီ
၅၂၆၊ ကုန္သည္လမ္း၊ေတာင္၊၆၅၃
(A. Scott and Company,
526, Merchant St., S 653)
- ဗမာေနရွင္နယ္ဘဏ္လီမိတက္
၅၃၉၊ကုန္သည္လမ္း၊အေနာက္၊ ၁၂၂၂
(Burmese National Bank Ltd.
539, Merchant St., W. 1222)
-ဘင့္ေအာ့ခ်ိဳင္းနား၊ရန္းဒါးတိုက္၊ပန္းဆိုးတန္း ပီဘီ ၃၈၊
ေတာင္ ၁၄၈
(Bank of China Rander – House,
Phayre St. PB. 38, S 148)

- ဘင့္ေအာ့ခ်က္တင္နပ္
၈၄၊ ေရႊဘံုသာလမ္း ပီဘီ၊ ၄၂၈၊ ေတာင္၊ ၇၆၆
(Bank of Chettinad,
84, Shwe Bon Thar St., PB. 428, S 766)

- ဘင့္ေအာ့ေကာ္ျမဴနီေကးရွင္း
၆၆၆၊ ကုန္သည္လမ္း၊ ေတာင္ ၁၄၇
(Bank of Communication
666, Merchant St., S 147)

- စင္ထရယ္ဘင့္ေအာ့ အင္ဒီရာ လီမိတက္
ကုန္သည္လမ္း၊၆၅၄၊ ပီ၊ဘီ၊၅၂၅၊ေတာင္ ၅၇၃
(Central Bank of India Ltd.
654, Merchant St. PB. 525, S 573)

- စင္ထရယ္ေကာ္မာရွယ္ဘင့္လီမိတက္
၆၆၆၊ ကုန္သည္လမ္း၊ ျမိဳ႕မ ၅၂၂
(Central Commercial Bank Ltd.
666, Merchant St., S 522)

- ခ်ာတင္ဘင့္ေအာ့အင္ဒီးယား
ၾသစေၾတးလ် အင္ ခ်ိဳင္းနား
၂၇၊ပန္းဆုိးတန္း၊ ပီဘီ ၅၆၊ျမိဳ႕မ ၅၅၉၊ ေတာင္ ၁၆၉
(Chartered Bank of India,
Australia and China,
27, Phayre St., P.B. 56, M.559)

- ေဒၚဆင္ဘဏ္လီမိတက္
၅၅၊ ပန္းဆိုးတန္းလမ္း၊ေတာင္ ၃၈၀
(Dawson Bank Ltd.
55, Phayre St., S.380)

- ဂရင္းေလးဘဏ္လီမိတက္
ပီဘီ ၄၊ ၅၄၇၊ကုန္သည္လမ္း၊ျမိဳ႕မ ၅၆၁
(Grindlay Bank Ltd., B.P 4
547, Merchant St. M.561)

- ေဟာင္ေကာင္ႏွင့္ ရွန္ဟိုင္းဘင့္ကင့္ ေကာ္ပိုေရးရွင္းလီမိတက္
၅၆၄၊ ကုန္သည္လမ္း၊ပီဘီ ၃၅၊ ေတာင္ ၁၉၇၊
ေတာင္ ၁၀၀၅၊
(Hongkong and Shanghai
Banking Corporation Ltd.,
564, Merchant St., P.B 35, S.197, S.1005)

- အင္ပီရီရယ္ဘင့္ေအာ့ အင္ဒီယာလီမိတက္
၁၊ဆူးေလးဘုရားလမ္း၊ပီဘီ ၁၃၅၊ေတာင္ ၂၆၄
(Imperial Bank of India Ltd.,
1, Sule Pagoda Road, P.B. 135, S.264)

- အင္ဒီရမ္းအိုဗာဆီးဘင့္လီမိတက္၊
၈၅၊ေရႊဘံုသာလမ္း၊ ပီဘီ ၂၂၃၊ ေတာင္ ၃၅၆
(Indian Overseas Bank Ltd.,
85, Shwe Bon Ther Street, P.B.223, S.356)

- လြိဳက္ဘင့္လီမိတက္
၄၅၊ပန္းဆိုးတန္း၊ပီဘီ ၁၃၈
ေတာင္ ၁၇၆၊ ျမိဳ႕မ ၅၇၅၊
(Liyods Bank Ltd.,
45. Phayre St. P.B.138, S.176, M 575)

- မာကင္တိုင္းဘင့္ေအာ့အင္ဒီယားလီမိတက္
၅၅၄၊ မားခ်င္းလမ္း၊ေတာင္ ၂၆၂
(Mercantile Bank of India Ltd.,
554, Merchant St. P.B.151, S 261, S.262)

- ေနရွင္နယ္ဘင့္ေအာ့ အင္ဒီးယား လီမိတက္
၂၆-၄၂ ပန္းဆိုးတန္း၊ ျမိဳ႕မ ၉၈၁၊ ေတာင္ ၁၀၃၈
(National Bank of India Ltd.,
26-42, Phayre St., M.981, S 1038)

- နယ္သာလင္ထေရးဒင္းဆိုဇိုင္းတီး
၆၂၅၊ကုန္သည္လမ္း၊အေနာက္ ၁၁၄၂၊ျမိဳ႕မ ၆၄၈
(Netherlands Trading Society,
625, Merchant Street, W 1142, M.648)

- အိုဗာဆီးခ်ိဳင္းနီးဘင့္ကင္း ေကာ္ပိုေရးရွင္းလီမိတက္
၅၁-၅၃ လတၲာလမ္း၊ ပီဘီ ၃၃၆၊ျမိဳ႕မ ၂၄၇
(Overseas Chinese Banking Corporation Ltd.,
51-53, Latter St. P.B 336, M 247)

- ပန္ဂ်ပ္ေနရွင္နယ္ဘင့္
၆၆၆၊ ကုန္သည္လမ္း၊ပီဘီ ၁၀၈၂၊ျမိဳ႕မ ၉၅၅
(Punjab National Bank,
666, Merchant St. P.B. 1082, M 955)
- ေသာမတ္(စ္)ကြတ္အင္ဆန္း လီမိတက္
၁၀၂၊ပန္းဆိုးတန္း၊ေတာင္ ၂၅၁
(Thomas Cook and Son Ltd.
102, Phayre St. S 251)

- ျပည္ေထာင္စု ဘင့္ေအာ့ဘားမား
၂၄၊ဆူးေလဘုရားလမ္း၊ပီဘီ ၁၈၄
ျမိဳ႕မ ၆၄၅၊၆၅၀၊၃၀၀၊၇၅၇၊၃၆၀
(Union Bank of Burma
24, Sule Pagoda Road,
PB 184, M.645, 650,300,757,360)

- ယူႏိုက္တက္ ေကာ္မာရွယ္ဘင့္လီမိတက္
၁၊ေမာင္ေထာ္ေလးလမ္း၊ပီဘီ ၁၉၈၊ျမိဳ႕မ ၆၈၈
အေနာက္ ၁၂၈၃
(United Commercial Bank Ltd.
1, Mg Thaulay St. P.B 198,
M 688, W.1283)


(၄) ေရွးအခါက ဟံသာ၀တီအ၀ိုင္းပတ္၀န္းက်င္၌ လူေနထိုင္မႈ သိပ္မရွိလွေသးေပ။ ေျမနီကုန္းႏွင့္ စမ္းေခ်ာင္းတစ္၀ိုက္ ၌သာ လူေနထူထပ္မႈ မ်ားေလသည္။

ကမာရြတ္ျမိဳ႕နယ္သည္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ႏွင့္ အသံလႊင့္ရုံတို႕ေပၚေပါက္လာေသာေၾကာင့္ လူသိမ်ားခဲ့ရျခင္းျဖစ္သည္။
ရန္ကုန္တကၠသိုလ္ေနရာမွာ ေရွးက ေတာင္ေတာင္လွ်ဳိေျမာင္ထူထပ္ေသာအရပ္ျဖစ္သည္။ သစ္ပင္ၾကီးငယ္တို႕ျဖင့္ ေတာ အတိရွိေနျပီး ၄င္းေတာထဲမွာ ရြာငယ္ကေလးအခ်ိဳ႕ ရွိခဲ့ေလသည္။

(၁၉၂၀)ျပည့္ႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ(၁)ရက္ေန႕တြင္ ရန္ကုန္ေကာလိပ္ႏွင့္ ဂ်ပ္ဆင္တို႕ ပူးေပါင္းကာ တကၠသိုလ္ စတင္ဖြင့္လွစ္ခဲ့ ျခင္းျဖစ္၏။
ထိုေနရာကို တကၠသိုလ္ျပဳလုပ္ရန္ ေရြးခ်ယ္ေသာအခါ ထိုေနရာတစ္၀ိုက္မွာ ရွိေသာ အင္းလ်ားရြာသစ္(ယခုအမွတ္ - ၂ရပ္ကြက္)သို႕ ေရႊ႕ေျပာင္းေပးခဲ့ၾကသည္။

တကၠသိုလ္ႏွင့္ အသံလႊင့္ရုံတို႕ေပၚေပါက္လာေသာ ကမာရြတ္နယ္ေျမသည္ ၾကံေတာသခ်ႋဳင္းႏွင့္ ဟံသာ၀တီအ၀ိုင္းတို႕ ေၾကာင့္လည္း လူသိမ်ားျခင္းဆိုက မမွားေပ။

အဘယ္ေၾကာင့္ဆိုေသာ္ ၾကံေတာသခ်ႋဳင္းမွာ ရန္ကုန္ျမိဳ႕ေနသူမ်ား မလႊဲမေရွာင္သာ သိထားရေသာေနရာတစ္ခုျဖစ္သလို ဟံသာ၀တီအ၀ိုင္းမွာလည္း နာေရးပို႕သူ၊တကၠသိုလ္သြားသူတို႕ မလြဲမေသြေက်ာ္ျဖတ္ရသည့္ေနရာတစ္ခုလည္းျဖစ္ေပ သည္။

စာၾကြင္း ။ ။ ၀တၳဳေတြအပ်င္းေျပဖတ္ရင္း စာအုပ္ေတြလွန္ေလွာရင္း သိမိသမွ်ကိုျပန္လည္ ေ၀မွ်ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဘယ္ စာအုပ္ကယူသည္ ဘယ္စာပိုဒ္ကကူးသည္ဆိုျခင္းကေတာ့ စာအုပ္ ေတြက အမ်ားၾကီးကဆိုေတာ့ ဘယ္စာအုပ္ေတြဆိုတာ ညႊန္းဆိုမျပေတာ့ပါ။ ၾတိစကၡ ရဲ႕ သံုးပန္လွႏွင့္ ေနရိယဂိုဏ္း ၀တၳဳစာအုပ္မွလည္းအခ်က္အလက္အခ်ိဳ႕ပါ၀င္ပါသည္။