စိတ်ကောင်းရှိတဲ့သူ

 စိတ်ကောင်း’ရှိ’တဲ့သူ ဆိုတာ မရှိဘူး၊ စိတ်ကောင်း များများ’ဖြစ်’အောင် ကြိုးစားနေတဲ့သူပဲ ရှိတယ်။

◾️◾️◾️◾️◾️◾️◾️

ကျွန်တော်တို့တွေ ပြောလေ့ရှိကြပါတယ်။ သူကတော့ စိတ်ကောင်းရှိတယ်၊ သူကတော့ စိတ်ကောင်းမရှိဘူး စသဖြင့်ပေါ့။ စိတ်ကောင်းရှိတယ်ဆို ဒီလူဟာ သူတစ်ပါးအပေါ် မယုတ်မာတတ်ဘူး၊ ကူညီတတ်တယ်၊ လှူဒါန်းလေ့ရှိတယ် စသဖြင့် နားလည်ထားကြတယ်။

▪️တကယ်တော့ စိတ်ဆိုတာ 'အရှိတရား' မဟုတ်ဘူး။ 'အဖြစ်တရား' ။ 

ဂစ်တာသံလေးနဲ့ ဥပမာပေးမယ်။ ဂစ်တာသံဆိုတာ နဂိုကတည်းက ဂစ်တာထဲမှာ ရှိနေတာ မဟုတ်ဘူး။ ကြိုးနဲ့ လက်နဲ့ ထိလိုက်မှ ပေါ်လာတာ။ ပြီးရင် ဘယ်လောက်မှလည်း မကြာဘူး။ ခဏနေတော့ ပျောက်သွားတာပဲ။ ပျောက်သွားတာက တစ်နေရာရာ ရောက်သွားတာလား ဆိုတော့လည်း မဟုတ်ဘူး။ ပျက်ကို ပျက်သွားတာ။ ခဏလေးမှာ ဖြစ်ပေါ်လာလိုက်၊ ခဏလေးမှာ ပျောက်ပျက်သွားလိုက်နဲ့ မွေးကတည်းကနေ သေသည်ထိ တရစပ် ဖြစ်နေတာကို စိတ်လို့ ခေါ်တယ်။ 

မြစ်ရေနဲ့လည်း ဥပမာ ပေးကြသေးတယ်။ မျက်စိရှေ့မှာ မြင်နေရတာ မနေ့ကလည်း ဒီမြစ်၊ ဒီနေ့လည်း ဒီမြစ်ပဲ ဆိုပေမဲ့ တကယ်တမ်းကျ မတူတော့ဘူး။ မနေ့က မြစ်က မရှိတော့ဘူး။ အခုမြစ်သည် အသစ်။ မြစ်တစ်ခုထဲကို နှစ်ကြိမ်ခုန်မဆင်းနိုင်ဘူး ဆိုတဲ့ စကားလိုပဲ။ ခုနက ကိုယ့်ကို ထိပြီး စီးဆင်းသွားတဲ့ မြစ်ရေက အခုမရှိတော့ဘူး။ အခု ထိနေတာ နောက်ထပ်မြစ်ရေအသစ်။ အဲ့ဒါလေးကလည်း ထိပြီးတာနဲ့ စီးဆင်းသွားမယ်။ နောက်ထပ် မြစ်ရေအသစ်က ကိုယ့်ကို လာထိမယ်။

ဂစ်တာကနေ ဂစ်တာသံ တစ်ခုပြီးတစ်ခု အဆက်မပြတ် ဖြစ်ပေါ်နေသလို၊ မြစ်ရေတွေ စဉ်ဆက်မပြတ် စီးဆင်းနေသလို၊ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာလည်း စိတ်တွေက တစ်ခုပြီးတစ်ခု ဖြစ်လိုက်၊ ပျက်သွားလိုက်၊ နောက်တစ်ခု အသစ်ထပ်ဖြစ်လိုက်နဲ့ ဖြစ်နေတယ်။ ပဋ္ဌာန်း (၂၄ ပစ္စည်း) မှာပါတဲ့ အနန္တရ ပစ္စယော ဆိုတာ အဲဒါကို ခေါ်တာ။ စိတ်ရဲ့ သဘာဝကို အဲ့လိုမြင်ထားဖို့ လိုတယ်။ 

▪️အဲ့လိုမြင်ထားမှ Mental hygiene ဆိုတဲ့ သဘောတရားကို သိသွားလိမ့်မယ်။ လူရဲ့ တစ်ကိုယ်ရည် သန့်ရှင်းရေးလိုပဲ စိတ်ကိုလည်း သန့်ရှင်းအောင် ထားဖို့ လိုလာတယ်။

Personal hygiene မှာ ဒီနေ့ သွားတိုက်ပြီးပြီဆိုလို့ မနက်ဖြန် တိုက်စရာ မလိုတော့ဘူးလို့မှ မရှိတာ။ ဒီနေ့လည်း လုပ်ရမယ်။ မနက်ဖြန်လည်း လုပ်ရမယ်။ သန်ဘက်ခါလည်း လုပ်ရမယ်။ မသေမချင်းကို လုပ်သွားရမယ်။ မလုပ်တဲ့နေ့ ပြန်ညစ်ပတ်မှာပဲ။ 

စိတ်သည်လည်း ဒီအတိုင်းပဲ။ ငါ့မှာ စိတ်ကောင်းရှိတယ်ဆိုရင် ဒါက တစ်သက်လုံး တည်မြဲနေမှာ၊ ဘာမှ ထပ်လုပ်စရာ၊ ကြိုးစားစရာ မလိုတော့ဘူး ထင်သွားမယ်။ မဟုတ်ဘူး။ တစ်ကိုယ်ရည် သန့်ရှင်းရေးလိုပဲ၊ ဒီနေ့လည်း သန့်ရှင်းရမယ်။ မနက်ဖြန်လည်း သန့်ရှင်းရမယ်။ သန်ဘက်ခါလည်း သန့်ရှင်းရေး လုပ်ရမယ်။ ဘယ်တော့ထိလဲဆို သေသည်ထိပဲ။ မလုပ်တာ ကြာလာတာနဲ့အမျှ ကိုယ့်စိတ်မှာ အညစ်အကြေးတွေက ပုံလာမှာပဲ။ 

ဒါကြောင့် Mental hygiene သည် Event မဟုတ်ဘူး။ Process ဖြစ်တယ်။ တစ်ကြိမ်တစ်ခါလောက် လုပ်ရမှာမျိုး မဟုတ်ဘူး။ စဉ်ဆက်မပြတ် လုပ်သွားရမဲ့ ကိစ္စ။ 

▪️စိတ်ကောင်းရှိတယ်ဆိုတဲ့သူတွေ ပြန်စဉ်းစားကြည့်ကြည့်။ ကိုယ့်စိတ်ဟာ အမြဲတမ်း ကောင်းနေသလား။ ဒီနေရာမှာ ဗုဒ္ဓအလိုအရ စိတ်ကောင်းဆိုတာ ဘာလဲ သိဖို့ လိုတယ်။ သူများအပေါ် မယုတ်မာတတ်ရုံပဲ မဟုတ်ဘူး။ 

- ဖြစ်သင့်တာထက် ပိုလိုချင်တဲ့ လောဘ၊ 

- ပျက်စီးစေလိုတဲ့ ဒေါသ၊ 

- မနာလို ဝန်တိုမှု ဆိုတဲ့ ဣသာ မစ္ဆရိယ၊ 

- ထောင်လွှားမှု ဆိုတဲ့ မာန၊ 

- ပျံ့လွင့်ခြင်းဆိုတဲ့ ဥဒစ္စ စတဲ့ စိတ်အညစ်အကြေးတွေ ကင်းစင်နေတာကိုမှ စိတ်ကောင်းလို့ ခေါ်တယ်။ 

ဒီပေတံနဲ့ ကြည့်လိုက်ရင်ကျ ကျွန်တော်တို့မှာ မကောင်းတဲ့စိတ်တွေ မကြာခဏ ဖြစ်နေတာကို တွေ့ရလိမ့်မယ်။ ဒေါသထွက်လိုက်၊ လောဘတက်လိုက်၊ နှမြောတွန့်တိုလိုက်၊ မနာလိုစိတ်တွေ ဖြစ်လိုက်၊ စိတ်တွေက အတိတ်ကိုရောက်လိုက်၊ အနာဂတ်အကြောင်း တွေးလိုက်နဲ့ ဖြစ်နေကြတာ။ 

အစားအစာတစ်ခုဟာ အဆိပ်တော့ မပါဘူးဆိုပေမဲ့ အောက်ပြုတ်ကျထားလို့ သဲတွေပေနေတယ်ဆိုလည်း လူကို ဘေးဖြစ်စေတာပဲ။ ကိုယ့်စိတ်ဟာလည်း အဲဒီအတိုင်းပဲ။ မယုတ်မာတတ်ဘူး ဆိုပေမဲ့ ဒေါသတွေ၊ မနာလိုမှုတွေ၊ မာန်မာနတွေနဲ့ ဖြစ်နေမယ်၊ တစ်ချိန်လုံး ပျံ့လွင့်ပြီး တည်ငြိမ်မှုမရှိ ဖြစ်နေမယ်ဆိုလည်း ဒီစိတ်ဟာ ကိုယ့်ကို ပူလောင်စေပါတယ်။ 

▪️ဒါကြောင့် ကိုယ့်စိတ်ကို အမြဲတမ်း သတိနဲ့စောင့်ကြည့်၊ ဆန်းစစ်နေပြီး မကောင်းတဲ့စိတ်တွေ ပေါ်လာတိုင်း ထိန်းသိမ်းမယ်။ ကောင်းတဲ့စိတ်တွေ ဖြစ်လာအောင် ကြိုးစားမယ်။ လေ့ကျင့်မယ်။ ထပ်ထပ်ဖြစ်နေအောင် ပွားများမယ်။ ဒီလိုကြိုးစားဖို့ လိုတယ်။ 

မာနဆိုတဲ့ ထောင်လွှားမှု ပေါ်လာတဲ့အခါ အနိစ္စ မတည်မြဲခြင်းသဘောကို နှလုံးသွင်းလိုက်။ ရုပ်ရည်ကြောင့်ပဲ မာန်တက်တက်၊ ပညာ၊ ရာထူး၊ နာမည်ကျော်ကြားမှု၊ ပိုက်ဆံ၊ ဘာကြောင့်ပဲ မာနတွေ တက်နေပါစေ၊ တစ်နေ့ ဒါတွေက ပြီးဆုံးသွားမှာပဲ ဆိုတာကို သတိရနေရင် မာနတွေ လျော့သွားလိမ့်မယ်။ 

ဒေါသတွေ အဖြစ်များရင် မေတ္တာများများပွား။ ကိုယ်ဒေါသဖြစ်နေတဲ့သူဆီကို ပွားခိုင်းတာ မဟုတ်ဘူး။ မေတ္တာစိတ် မဖြစ်တဲ့အပြင် လူသတ်ချင်စိတ်တွေပါ ပေါ်လာလိမ့်မယ်။ ဒါကြောင့် မေတ္တာပို့မဲ့သူဟာ ရိုးသားဖို့ လိုတယ် ပြောတာ။ တခြားသူတွေကို အရင်မေတ္တာပို့။ အတော်လေး စိတ်အေးချမ်းလာမှ ကိုယ်မုန်းနေတဲ့သူဆီပါ မေတ္တာထားနိုင်အောင် လုပ်။ (ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအမုန်းလောက်ကို ပြောတာ၊ မိစ္ဆာဘီလူးကို မေတ္တာထားနေဖို့တော့ မပါဘူး။ သူ့ကို မေတ္တာပို့နေခြင်းက တခြားလူတွေကို သေပါစေ ထိုင်ဆုတောင်းနေတာနဲ့ အတူတူပဲကိုး။)

စိတ်က ပျံ့လွင့်နေတယ်ဆို သတိကောင်းအောင် လေ့ကျင့်။ Mindfulness ရှိအောင် Meditation များများလုပ်။ 

ကိုယ့်စိတ်မှာ မုန်းတီးမှုအစား သူ့ရဲ့ ဆန့်ကျင့်ဘက်ဖြစ်တဲ့ ကရုဏာတရားတွေ များများဖြစ်အောင်၊ 

လောဘအစား သူ့ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့ ပေးကမ်းရက်ရောခြင်း (Generosity) တွေ များများဖြစ်အောင်၊ 

ဣသာ မစ္ဆရိယအစား သူ့ရဲ့ ဆန့်ကျင်ဘက်ဖြစ်တဲ့ မုဒိတာတရားတွေ များများဖြစ်အောင် ကြိုးစား။ 

ဒါဆို စိတ်အညစ်အကြေးတွေ နည်းလာပြီး ကိုယ်တိုင်လည်း အေးချမ်းလာမယ်။ တန်ဖိုးရှိတဲ့ အလုပ်တွေကိုလည်း လုပ်နိုင်လာမှာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

▪️ဓမ္မ - အဓမ္မ၊ သူတော်ကောင်း - လူယုတ်မာ ဆိုပြီး ခွဲကြသလို စိတ်ကိုလည်း စိတ်ကောင်း - စိတ်ယုတ်မာ ဆိုတာနဲ့တင် မရပ်လိုက်ပါနဲ့။ အညစ်အကြေး ဆိုတဲ့ ရှုထောင့်ကနေပါ ကြည့်ပါ။ မယုတ်မာဘူး ဆိုပေမဲ့ အညစ်အကြေးတွေ ရှိနေရင်လည်း စိတ်အေးချမ်းကြည်လင်မှုကို ရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။ စိတ်ဆိုတာကလည်း စဉ်ဆက်မပြတ် ဖြစ်နေတဲ့အရာမို့ သူ့ကို သန့်ရှင်းအောင် လုပ်ဖို့ကိစ္စကလည်း တစ်ကြိမ်တစ်ခါနဲ့တင် မရဘူး။ အမြဲလုပ်သွားဖို့ လိုပါတယ်။ 

ဒါကြောင့် လောကမှာ စိတ်ကောင်း’ရှိ’တဲ့သူ ဆိုတာ မရှိပါဘူး၊ စိတ်ကောင်း များများ’ဖြစ်’အောင် ကြိုးစားနေတဲ့သူပဲ ရှိတယ်လို့ ပြောရတာပါ။

ဒေါက်တာ ဖြိုးသီဟ

၁၅.၅.၂၀၂၂