ချစ်စရာ🍒 မွန်းသီး 🍒လေးတွေ

 ရွှေဖီချိန်နဲ့အတူ ပွင့်သီးလာကြတဲ့ 

ချစ်စရာ🍒 မွန်းသီး 🍒လေးတွေ

မြန်မာအမည်(‌ဒေသအခေါ် ) - မွန်းသီးကြီး

ပအိုဝ့်လို                 - တသင်;ရာ;

တရုတ်လို               - Yangmei (ရမ်မိန်း)

ဂျပန်လို                 - Mountain Peach

Botanical Name    - Myrica rubra

Common Names - Chinese bayberry,        

                                 Japanese bayberry,

                                 red bayberry,

                                 yumberry, waxberry,

                                Chinese strawberry

Species:               - M. rubra

Family:                 - Myricaceae

ရှမ်းတောင်တန်းတွေပေါ်မှာ သဘာဝအတိုင်း

ပေါက်‌ရောက်ကြပီး ပွင့်ကြ၊ သီးကြတဲ့ ပန်းပင်တွေသစ်သီးပင်တွေ အများကြီးရှိပါတယ်။

သဘာဝကပေးတဲ့အလှအပတွေနဲ့ အဖိုးတန် အာဟာရတွေပါပဲ။

ဒီနေ့ဖော်ပြပေးမဲ့ အသီးလေးကတော့ ရှမ်းပြည်ဒေသအခေါ် #မွန်းသီးကြီး လို့ခေါ်တဲ့ ချစ်စရာ အသီးလေး အကြောင်းပဲ ဖြစ်ပါတယ်။ ပအိုဝ့်လို

တသင်,ရာ; လို့ ခေါ်ကြပါတယ်။

#မွန်းသီးကြီး အပင်ဟာ ရှမ်းပြည်နယ်တောင်ပိုင်း

ပအို့ဝ်ဒေသဖြစ်တဲ့ ဟိုပုံးမြို့နယ်ထဲက မဲနယ်တောင်ပတ်ဝန်းကျင်၊ လွယ်မှိုင်းတောင်ပတ်ဝန်းကျင်နဲ့

ပင်လောင်ဒေသပတ်ဝန်းကျင်တွေမှာ အလေ့ကျအပင်အဖြစ် ပေါက်ရောက်ကြပါတယ်။ ရွာငံမြို့နယ်ထဲက တောတောင်တွေမှာလဲ ပေါက်ရောက်တယ်လို့ သိရပါတယ်။ အပင်ကြီး အမျိုးအစားဖြစ်ပါတယ်။ ၃၃-၆၆ ပေအမြက့်အထိ ကြီးထွားနိုင်ပါတယ်။  ရာသီဥတုအနေနဲ့ အပူအအေး မျှတတဲ့နေရာတွေမှာ ရှင်သန်ကြီးထွားနိုင်ပါတယ်။

ခုလိုနွေရာသီ မတ်လနဲ့ ဧပရယ်လတွေဟာ ရွှေဖီချိန်ဖြစ်ပါတယ်။ ပင်လောင်းဒေသဘက်မှာတော့ လက်ဖက်ခူးချိန်ပေါ့ဗျာ။ ဒီချိန် ဒီရာသီခူးတဲ့ လက်ဖက်ဟာ အကောင်းဆုံးလို့ ဆိုပါတယ်။ ပင်လောင်းဘက်က လက်ဖက်စိုက်တဲ့ ပအိုဝ့်၊

ပလောင်တိုင်းရင်းသားတွေဟာ လက်ဖက်ခူးသွားရင်း ဒီမွန်းသီးကြီးတွေ ခူးစားရတာဟာ အရမ်းပျော်စရာကောင်းတယ်လို့ ပြောကြပါတယ်။ မွန်းသီးကြီး ရဲ့ အရသာကတော့ ချိုချိုချဉ်ချဉ် အရသာလေးဖြစ်ပါတယ်။ မွန်းသီးကြီးအမှည့်နီရဲရဲလေးရဲ့ ချိုချဉ်အရသာလေးက တကယ်နှစ်လိုဖွယ် ကောင်းလှပါတယ်။ အသီးရဲ့အရွယ်အစားက ၁ လက်မအချင်းခန့်ရှိပါတယ်။ အသီးမျက်နှာပြင်မှာ နူးညံ့တဲ့

ဂျယ်လီအဖုလေးတွေရှိပါတယ်။ မှည့်တဲ့အသီးက အနီရဲရဲနဲ့ ခရမ်းရောင် အသီးတွေအဖြစ်တွေ့နိုင်ပါတယ်။

#မွန်းသီးကြီး ကို အာရှနဲ့ဥရောပမှာတော့ နာမည်အမျိုးမျိုး ခေါ်ကြပါတယ်။ တရုတ်နိုင်ငံမှာ အများဆုံး စိုက်ပျိုးကြတယ်လို့လဲ သိရပါတယ်။ ဂျပန်နဲ့ တရုတ်နိုင်ငံတွေမှာ လမ်းဘေးအလှဆင်အပင်အဖြစ်လည်းကောင်း၊ ပန်းခြံများတွင် အလှပင်အဖြစ်လည်း စိုက်ပျိုးကြပါတယ်။ သုတေသနပြုချက်တွေအရ လူအများအသိအမှတ်ပြုတဲ့နာမည်က Chinese bayberry ဖြစ်ပါတယ်။ တချို့နေရာတွေမှာ wax berry လို့လဲခေါ်ကြပါတယ်။ wax berry ‌အခေါ်ဟာ တရုတ်နိုင်ငံမှာ ဘွန်းဆိုင်းအဖြစ်စိုက်ပျိုးကြတဲ့ Arbutus ဆိုတဲ့ အသီးပင်လေးနဲ့ (mistranslation) မှားယွင်းဘာသာပြန်ခြင်း ဖြစ်တယ်လို့ wikipedia မှာ ဖော်ပြထားပါတယ်။ 

#အသုံးဝင်ပုံ

လတ်ဆတ်သောသစ်သီးအဖြစ် စားသုံးနိုင်သည်။အခြောက်လှန်း၍ (dried fruit)အဖြစ်စားသုံးနိုင်သည်။

စည်သွတ်ထားသော baijiu (တရုတ်အရက်)တွင်

စိမ်ထားနိုင်သည်။

ဝိုင်၊ ဘီယာ သို့မဟုတ် ကော့တေးများကဲ့သို့သော အရက်အဖျော်ယမကာများတွင် စိမ်ထားနိုင်သည်။  သစ်သီးခြောက်များကို ရှောက်သီး huamei (prunus mume ကဲ့သို့ အနံ့အရသာရှိသော ရှောက်ချိုသီး သို့မဟုတ် ဆားငံပြာရည်) ဖြင့် ပြင်ဆင်စားသုံးနိုင်သည်။

ဖျော်ရည်ကို ဥရောပတွင် ကုန်သွယ်မှုအမှတ်တံဆိပ်အမည်ဖြင့် အမှတ်တံဆိပ်အမည် "Yumberry" အောက်တွင် စီးပွားဖြစ်ရောင်းသည်ဟု သိရပါသည်။ 

ဖိလစ်ပိုင်တွင် ၎င်းတို့ကို ဆားရည်နှင့် ရှာလကာရည်ဖြင့် အခြောက်လှန်းထားပြီး တရုတ် huamei ၏ ဒေသထွက်ဗားရှင်းဖြစ်သော Champóy အဖြစ် ပြုလုပ်‌‌ရောင်းချကြသည်။

#အာဟာရဆိုင်ရာအချက်များ- 

ဗီတာမင်များ၊ သတ္တုဓာတ်များနှင့် Phytochemical အစိတ်အပိုင်းများပါဝင်သည်။

Chinese Bayberry တွင် သကြား-အက်ဆစ် မျှတမှု အားကောင်းပြီး thiamine၊ riboflavin၊ carotene၊ သတ္တုဓာတ်၊ အမျှင်ဓာတ်နှင့် ဗီတာမင် C မြင့်မားစွာ ပါဝင်ပါသည်။

anthocyanins အပြင်၊ flavonols၊ ellagitannins နှင့် gallic acid၊ quercetin hexoside၊ quercetin deoxyhexoside နှင့် quercetin ကဲ့သို့သော phenolic ဒြပ်ပေါင်းများပါရှိသည်။  rhamnose၊ arabinose၊ mannose၊ ဂလူးကို့စ်နှင့် galactose ကဲ့သို့သော Monosaccharides များကို ဤအသီးတွင် တွေ့ရသည့်အပြင် ကယ်လ်စီယမ်၊ မဂ္ဂနီဆီယမ်၊ ပိုတက်စီယမ်၊ သံနှင့် ကြေးနီကဲ့သို့သော သတ္တုအိုင်းယွန်းများ ကြွယ်ဝစွာပါဝင်သည်။

Chinese Bayberry တွင် အစွမ်းထက်ဆုံး

free-radical-scavenging antioxidants အမျိုးအစားဖြစ်သော oligomeric proanthocyanidins (OPCs) ကြွယ်ဝစွာပါဝင်သည်။  OPCs များသည် ခန္ဓာကိုယ်တွင်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ ဖိစီးမှုများကို ကာကွယ်ခြင်းဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းရှိ ဇီဝဖြစ်စဉ်အားလုံးကို ပံ့ပိုးပေးသည်ဟု သုတေသနပြုချက်များအရ သိရှိသည်။

ဗီတာမင်စီထက် အဆနှစ်ဆယ်ပိုအားကောင်းပြီး ဗီတာမင် E ထက် အဆ ၅၀ ပိုအစွမ်းထက်သော OPCs များသည် နှလုံးသွေးကြောဆိုင်ရာရောဂါများနှင့် အရွယ်မတိုင်မီ အိုမင်းရင့်ရော်ခြင်းကို ကာကွယ်ပေးသည်ဟု ဆိုကြသည်။

OPCs များသည် ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို မြှင့်တင်ရန်၊ သွေးဖိအားကို ကျဆင်းစေပြီး LDL ကိုလက်စထရောအဆင့်ကို လျှော့ချရန် ကူညီပေးသည်။  OPCs များသည် အိုမင်းမှုကို နှေးကွေးစေပြီး သွေးကြောများ၏ ခိုင်ခံ့မှုနှင့် ပျော့ပျောင်းမှုကို တိုးမြင့်စေပြီး အရေပြားကို တင်းမာစေကာ ကင်ဆာဆဲလ်များ

ကြီးထွားမှုကို ဟန့်တားပေးသည်။

#ကျန်းမာရေးအကျိုးကျေးဇူးများ-

သိပ္ပံနည်းကျ လေ့လာမှုများအပေါ် အခြေခံ၍ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အသုံးပြုမှုများ

အစာခြေစွမ်းအားကို တိုးမြှင့်ပေးသည်။

ပင်စည်အခေါက်ကို အာဆင်းနစ်အဆိပ်သင့်ခြင်း၊ အရေပြားရောဂါများနှင့် အနာများကို

ကုသရာတွင် အသုံးပြုသည်။

အစေ့ကို ချွေးစေးများတဲ့ ခြေဖဝါးတွေကို ကုသရာမှာ အသုံးပြုပြီး အသီးကို ကာလဝမ်းရောဂါ၊ နှလုံးရောဂါ၊ အစာအိမ်ရောဂါတွေကို ကုသရာမှာ အသုံးပြုပါတယ်။

Chinese Bayberry သည် အစွမ်းထက်ဆုံး antioxidants များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သောကြောင့်ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောစနစ်ကို ကောင်းမွန်စေသည်။

အတွင်းတိမ်၊ အရေပြားအိုမင်းခြင်းကို ကာကွယ်နိုင်ပြီး အဆစ်အမြစ်ရောင်ခြင်းကို သက်သာ‌ေစသည်။

သွေးဖိအားကို လျှော့ချရန်၊ သွေးကြောများ၏ ပျော့ပျောင်းမှုကို ပြန်လည်ရရှိရန်ပင် အသုံးပြုနိုင်သည်။  ဆီးချိုရောဂါအတွက် ကုသမှုတစ်ခုအနေဖြင့် bayberry ဖျော်ရည်သည် ဆဲလ်များကို

ပုံမှန်ဖြစ်စေပြီး ပန်ကရိယကို ကာကွယ်ပေးသည်။

မကြာသေးမီက လေ့လာမှုများအရ အရွက်မှ ထုတ်ယူရရှိသော အဆီများနှင့် အဆီများသည် acaricidal၊ ပိုးသတ်ဆေး၊ ပိုးသတ်ဆေး၊ နှင့် arthropod တို့ကို တွန်းလှန်နိုင်သော ဂုဏ်သတ္တိများရှိကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။

Sai Win Min

24 April 2022

Reference : Wikipedia & healthline.com

All photos are copy from internet & fb